Logo

De or als contrakracht tegen treitermanagers

De or als contrakracht tegen treitermanagers

30 november 2020

Werknemers die last hebben van pesterijen van collega’s verdienen meer aandacht en steun van de medezeggenschap.  Pesten is een vorm van agressie. En volgens de Arbowet moeten werkgevers beleid voeren tegen agressie en geweld.

Or-voorzitter Jan Gelissen bij chemiebedrijf Sabic in Sittard-Geleen wordt regelmatig aangesproken door werknemers die doelwit zijn van pesterijen. ‘Voor velen ben ik blijkbaar een soort vertrouwenspersoon. Pesten gebeurt bij ons in veel afdelingen en kenmerkt een verziekte werkcultuur.

Het zijn altijd de zwakkeren
Het is altijd de zwakste, of iemand met een andere huidskleur die in een team gepest wordt of over de tong gaat. Neem bijvoorbeeld de vrouwelijke uitzendkracht op een administratieve afdeling. Zij liet mij een bandopname horen waarop je hoort hoe zij na haar werk door collega’s is uitgemaakt voor ‘slet’, ‘teef’, ‘nietsnut’. Zelfs de leidinggevende bleek daar tot mijn verbijstering aan mee te doen.’

Tip: Wees als ondernemingsraad goed voorbereid op een confrontatie met een weigerachtige pestkop of ontkennende manager. De Kennisbank OR in de Praktijk bevat een compleet dossier over pesten. Met een schat aan tools, adviezen en artikelen. Probeer het een maand voor maar 10 euro.

Gelissen ziet het ook in continudienst gebeuren. ‘Ontbreekt er in een ploeg iemand door ziekte of verlof, dan is het vaak dezelfde werknemer die gedwongen wordt een extra dienst te draaien. Ook dat is pesten. De ploegchef behoort daartegen op te treden, maar ik zie het niet. Terwijl we weten dat pesten ook onveilig werken in de hand werkt.’

‘Schokkende cijfers’
De or-voorzitter haalt een onderzoek aan naar de werkbeleving bij Sabic. Uitkomst: 8 procent van de werknemers voelt zich ‘onheus bejegend’, onder meer door pesten. ‘Een van onze directeuren,’ aldus Gelissen, ‘reageerde hierop met de opmerking dat 8 procent reuze meevalt. Ik vind dat een ernstige bagatellisering.’

Wat Gelissen over pesterijen meekrijgt, is symptomatisch voor wat zich in tal van andere bedrijven en organisaties afspeelt. Dat blijkt uit een enquête van vakcentrale CNV in september 2020 onder een representatieve groep van 2500 werknemers.

In dit onderzoek stelt een kwart van de ondervraagde zorgmedewerkers, dat de sfeer op het werk sinds de coronacrisis is verslechterd en de werkgever veelal niets onderneemt tegen het pesten.  Een kwart van alle werkenden (26%) wordt weleens of regelmatig gepest door collega’s. Treiteren, roddelen, uitlachen, opzettelijk koffie of soep over iemand morsen: het arsenaal aan pesterijen is bijna onuitputtelijk. ‘Een schokkend cijfer,’ zegt bestuurslid Jan-Pieter Daems van het CNV, ‘want een respons van 26% betekent dat ruim twee miljoen werkenden te maken heeft met pestgedrag.’

‘Vertrouwenspersoon superbelangrijk’
Daems: ‘Overal waar mensen samenwerken is er risico op pesten. Ook om die reden is het superbelangrijk dat op iedere werkvloer een vertrouwenspersoon is. Slechts een op de zes werknemers heeft op dit moment toegang tot een vertrouwenspersoon. Het is wachten op een wet die de aanstelling van een vertrouwenspersoon verplicht.’

Laura Willemse: ‘De vertrouwenspersoon kan de gepeste werknemer ondersteunen in het gesprek met een leidinggevende, maar juridisch kan je niet veel. De leidinggevende kan een pesterij verbloemen, of het op een arbeidsconflict gooien. Met klagen sta je als slachtoffer vaak al meteen met 2-0 achter. Maar ik ben blij als een bedrijf überhaupt al een makkelijk aanspreekbare vertrouwenspersoon heeft. Bij vertrouwenspersonen ging tot voor kort de aandacht vaak uit naar agressie en seksuele intimidatie. Pesten heeft men nu ook in het vizier.’

‘Niet onafhankelijk’
Ambtenaren bij de landelijke overheid (32%) en mensen in de ICT-sector (34%) krijgen bovengemiddeld vaak te maken met pestgedrag. Van de mensen die wordt gepest, durft 11 procent niets te zeggen uit angst de baan te verliezen, vaak omdat het de eigen leidinggevende is die pest.

Daems: ‘Bijzonder triest dat de leidinggevende die een rolmodel moet vervullen bij het bewaken van een prettige en veilige werksfeer, zich schuldig maakt aan pesten. Vaak houden leidinggevenden elkaar ook de hand boven het hoofd.’

‘Helft pesters blijkt leidinggevende’

De helft van de pesters blijkt inderdaad de leidinggevende. Dat zegt Laura Willemse, voorzitter van de Stichting Pesten op de Werkvloer. Deze stichting ijvert voor preventie van pesten, is ‘expertpartner’ van het ministerie van SZW en traint ondernemingsraden om pesten uit te bannen.

‘Managers pesten door een leuk project bij iemand weg te halen en onaangenaam werk te geven. Of door jou niet meer uit te nodigen voor vergaderingen. Pesten kost vier miljoen verzuimdagen per jaar, ofwel twee miljard per jaar. Dat betekent dus ook een daling in arbeidsproductiviteit,’ rekent Willemse voor. Zij zich baseert op cijfers van de TNO Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden. ‘Het ligt helemaal aan de groep of iemand gepest wordt. Voor collega’s die niet meedoen aan het pesten, is het ook schadelijk. Pesten heeft een effect op een heel team.’

Beloning
Het tegengaan van pesten vraagt om een gedragsverandering die vooral voor leidinggevenden zinvol lijkt. Dat stelt psycholoog Marius Rietdijk aan de Vrije Universiteit Amsterdam, waar hij lid is van de or.

‘Mensen die pesten zijn vaak gefrustreerd. Door te pesten straffen ze een ander, waarmee ze die ander in hun macht krijgen. En dat is weer een beloning om met het pesten door te gaan. De houding van: ‘Ik win, en jij verliest,’ zie ik veel bij leidinggevenden. Ze missen de eigenschappen om bij urgente zaken het eigen stressniveau te managen en verheffen zichzelf door naar beneden te trappen.’ Rietdijk leidt bij de VU ook een instituut voor ‘positieve gedragsverandering’ in organisaties. ‘Mijn instituut analyseert hoe straffen en belonen uitwerkt op werkprestaties, en maakt managers inzichtelijk hoe gedrag is te veranderen.’

Meer macht
Een ondernemingsraad heeft volgens CNV’er Daems ‘nadrukkelijk een plicht’ om aan pesten meer aandacht te geven. ‘Pesten is onderdeel van psychosociale arbeidsbelasting (PSA). De or heeft instemmingsrecht bij een anti-pestbeleid en kan zo controleren of de werkgever genoeg doet om het geestelijk welzijn te bewaken. Or’s kunnen met het initiatiefrecht ook de aanstelling van een onafhankelijk vertrouwenspersoon bepleiten. Die kan voor de or een welkome gesprekspartner zijn, vooral om te signaleren hoe de situatie is rond pesten en ander ongewenst gedrag. De or als contrakracht tegen treiterende managers.’

Laura Willemse: ‘Door samenwerking met een vertrouwenspersoon ontwikkelt een or macht naar managers. Vooral wanneer die pesten als probleem ontkennen, wat vaak gebeurt. Onze stichting heeft al vijftig or’s getraind in facetten om pesten aan te pakken en wat te doen bij langdurend verzuim van slachtoffers. 83 procent van deze or’s had binnen drie maanden na de training maatregelen doorgevoerd. Een werkgever moet uitstralen dat hij er echt iets aan wil doen en er een inclusief bedrijf van wil maken.’

Taboesfeer
Dat laatste is ook het doel van or-voorzitter Jan Gelissen. ‘Sabic heeft wel een meldingssysteem voor klachten, maar vooral voor integriteitskwesties, zoals fraudeleuze handelingen. Klachten over pesten wil bijna niemand er kwijt uit vrees voor represailles. Dat moet uit de taboesfeer. De or kan niet machteloos blijven toekijken. Een angstcultuur verander je niet als de pijn niet klip en klaar naar boven komt. Door samenwerking met andere ondernemingsraden op het Chemelot-bedrijventerrein die ook pestgedrag signaleren moeten we het probleem agenderen. Daarnaast ga ik een or-voorstel voorbereiden voor de aanstelling van een onafhankelijk vertrouwenspersoon en anti-pest-trainingen voor managers.’

Bron: OR/Net.nl, 27-11-2020

Pesten op het werk.JPG.webp