“De laatste tien jaar zien we heel wat veranderingen. Zo hebben organisaties procedures voor klachtenafhandeling en het werven en aanstellen van een VP. Vroeger werd je veelal gevraagd omdat je uren over had of makkelijk met mensen omging. Nu moet je gericht solliciteren, de bereidheid hebben om in jezelf te investeren, intervisie en scholing te volgen”, zegt Anton. “Er is steeds meer vraag naar gecertificeerde VP’s”, vult Lilian aan. “En we zien bij nieuwe klanten regelmatig, dat als de interne VP stopt, de directie kiest voor een externe VP of een combinatie van interne en externe VP. De interne VP staat midden in de organisatie en is makkelijk te bereiken. De externe VP heeft vaak meer vlieguren en expertise, waardoor de interne VP een sparringpartner heeft waarmee onder andere complexe casuïstiek kan worden besproken. Die kennisuitwisseling leidt ook tot professionalisering van het vak.”

Een goede les

Na zo’n dertig jaar in het onderwijs gezeten te hebben, waarvan de laatste jaren als VP, besloten Lilian en Anton iets te doen waar ze goed in waren, wat ze leuk én belangrijk vonden: een bijdrage leveren aan de sociale veiligheid binnen organisaties en bedrijven. Beiden hadden ze een goede basis meegekregen als coach, mediator, docent en VP. Tien jaar geleden, op Antons verjaardag, schreven ze zich in bij de Kamer van Koophandel als Centrum Vertrouwenspersonen Plus. Al snel meldde de eerste klant zich.

“Eén van mijn eerste ervaringen is mij altijd bijgebleven. Ik kwam bij een organisatie om het jaarverslag te bespreken. Tegenover mij zat een aantal mensen, het jaarverslag voor zich, hier en daar geel gearceerd. Ik kreeg een spervuur aan vragen en voelde een vijandige spanning”, vertelt Lilian. “Het is belangrijk om een goede relatie met de directie of het bestuur te hebben om je werk als VP professioneel te kunnen doen, met behoud van je onafhankelijkheid. Een ingewikkelde positie. Ik had hier heel wat werk te verrichten. Na deze meeting dacht ik dat ik het vak van VP nooit zou leren” vervolgt Lilian lachend. “Dat was een goede les.”

In spagaat

“Als VP moet je afstand kunnen bewaren. We zien cursisten die graag willen helpen, maar dat kan een valkuil zijn. Soms moet je op je handen zitten, even niets doen. Dat is moeilijk. Ook is het weleens frustrerend als iemand met een probleem komt, je de mogelijkheden doorspreekt en de melder besluit niets te doen. Ook daar moet je professioneel mee om weten te gaan”, zegt Anton.  “Je moet organisatiesensitief zijn en zicht hebben op hoe de lijnen lopen. Je moet kunnen inschatten of de sociale veiligheid in het geding is en soms sta je in een spagaat: raak ik de melder niet kwijt als ik iets signaleer binnen de organisatie? Je positie binnen de organisatie is belangrijk om je taak, om ongevraagd te adviseren, goed te kunnen uitvoeren”. “En je moet niet hiërarchie gevoelig zijn naar een directie of een bestuur. Daar kwam ik dus al heel vroeg achter bij de bespreking van dat jaarverslag”, zegt Lilian. “Al die taken en verantwoordelijkheden vragen om specifieke expertise, capaciteiten en vaardigheden. De functie van VP is die van professional. ”

Geen manusje van alles

Niet alleen richting melder is het vak geprofessionaliseerd, ook zijn organisaties en bedrijven in de afgelopen jaren verder ontwikkeld bij de invulling en uitvoering van sociale veiligheid. “Regelmatig worden we geconsulteerd door directie of management met de vraag hoe ze met een bepaalde situatie om moeten gaan. Maar helaas komt het ook nog voor dat een manager een medewerker doorverwijst naar de VP met de opmerking dat de VP er wel een notitie van maakt. Dat is natuurlijk de omgekeerde wereld. De VP is niet het manusje van alles of de rechterhand van het management. In zo’n geval geef je aan het management terug dat zij aan zet zijn. De VP is geen jojo, ook al voelt dat soms misschien wel zo” lacht Anton.

Discriminatie en inclusie

Lilian en Anton hebben in de afgelopen tien jaar al heel wat melders aan de telefoon, online of op kantoor gehad. Door met beide benen in de dagelijkse praktijk te staan, weten ze wat er speelt binnen organisaties en bedrijven. “Dat is belangrijk, want zo kunnen wij onze basisopleiding en onze nascholingen elke keer bijschaven en actueel houden. We hebben inmiddels zo’n 750 mensen opgeleid en zijn zelf externe VP bij diverse bedrijven. We houden daardoor feeling met wat er speelt. Daarom bieden we voor ons tienjarig bestaan twee jubileumnascholingen aan over discriminatie en inclusie. Het overgrote deel van de VP’s is hoog opgeleid, blank en hetero. In hoeverre voelen medewerkers met een laag opleidingsniveau, van buitenlandse komaf, met een andere geloofsachtergrond, met een beperking of LHBTIQA+ zich dan gezien en vertegenwoordigd? Je deur kan wel open staan, maar in hoeverre zijn je eigen afkomst en je misschien onbewuste vooroordelen en privileges een belemmering voor melders om bij je binnen te stappen? Het begint bij jezelf. Je kunt tegen melders over discriminatie niet zeggen: ‘Ik begrijp je helemaal, ik snap je gevoel’. Hoe ga je daar dan wel mee om? En als je een keer in de fout gaat, wat niet het einde van de wereld is, hoe los je dat dan op?”

Tijdens het Jaarcongres van de LVV op 18 november aanstaande spreekt Seyda Buurman, diversity consultant over discriminatie. Deelnemers kunnen ook een inspiratieworkshop volgen van Anneke Oosting (Politie/Korpsstaf/Directie Operatien) en Sidney Mutueel (Nationale Politie) over diversiteit.

De jarige trakteert…

Centrum Vertrouwenspersonen Plus biedt heel 2022 twee actuele nascholingen: ‘Diversiteit en inclusie, het lastige gesprek met de medewerker’ en ‘Diversiteit en inclusie, het lastige gesprek met het management’. Voor VP’s die het LVV jaarcongres bezoeken en zich willen verdiepen in deze thema’s hebben we een speciale actie. Als je wilt weten wat je moet doen als het gesprek met de melder stroef loopt of als het management zegt dat discriminatie niet voorkomt binnen de organisatie, neem dan een kijkje op de website www.centrumvertrouwenspersonenplus.nl en maak gebruik van onze jubileumkorting op de twee nascholingen.