Logo

Discussie over 'grijs gebied’ op werkvloer: Zeg je ‘lekker strak jurkje’ of ‘blauw staat je goed’?

Discussie over 'grijs gebied’ op werkvloer: Zeg je ‘lekker strak jurkje’ of ‘blauw staat je goed’?

1 februari 2022

Een flirt, een schouderklopje, een drankje buiten kantoor? In de nasleep van de misstanden rond The Voice Of Holland is er veel discussie over het ‘grijze gebied’ op de werkvloer. ,,Eén compliment: oké. Twintig? Dat kan bedreigend voelen.’’

Een flirt, een schouderklopje, een drankje buiten kantoor? In de nasleep van de misstanden rond The Voice Of Holland is er veel discussie over het ‘grijze gebied’ op de werkvloer. ,,Eén compliment: oké. Twintig? Dat kan bedreigend voelen.’’

Nee, het is volgens psycholoog en seksuoloog Willeke Bezemer helemaal niet raar dat mensen zich na het Voice-schandaal afvragen: ga ík op de werkvloer weleens over de schreef? ,,Sterker: het is juist heel belangrijk dat mannen - want daar gaat het toch vooral om - weer even stilstaan bij de impact van seksuele intimidatie.’’ Maar mannen hoeven niet in een kramp te schieten. ,,Het zou hartstikke jammer zijn als zij nu de conclusie trekken: ik geef een collega nóóit meer een compliment over een mooie jurk.’’

Iets aardigs zeggen over een nieuw kledingstuk: dat moet volgens Bezemer anno 2022 nog altijd kunnen. Net als een schouderklopje. Of een flirterige opmerking bij de koffieautomaat. Of een borreltje in de kroeg om de hoek. Of een verliefdheid. ,,Dat zou je niet eens kúnnen verbieden, want de mens wordt nu eenmaal verliefd. En er zijn toch hele mooie relaties op de werkvloer ontstaan? ’’

Mensen hoeven zich geen zorgen te maken, zolang ze ‘hun voelsprieten maar uitsteken’, benadrukt psycholoog en auteur Cokkie Verschuren (Pesten en agressie op het werk. Omgaan met ongewenst gedrag). ,,Het gaat erom dat je signalen oppikt. Reageert iemand vrolijk op je compliment of schrikt-ie? Vindt iemand het oké als je een hand op zijn schouder legt of verstijft hij? En het helpt natuurlijk als de ander aangeeft als iets niet prettig is. En als omstanders zich uitspreken. Juist die omstanders kunnen voorkomen dat bepaald gedrag uit de hand loopt.’’ Maar, waarschuwt Verschuren, wees respectvol. ,,Ga er, als je iemand aanspreekt, vanuit dat hij of zij er niks slechts mee bedoelt.’’

Machtsverhouding

In één specifieke situatie is het wél op eieren lopen: als er een machtsverhouding is. Bezemer: ,,De meeste mensen durven een directe collega makkelijk te corrigeren, maar vinden het een stuk lastiger als iemand hoger in de hiërarchie staat.’’ Verschuren: ,,Leidinggevenden zijn zich er soms niet van bewust dat ze júíst door hun positie minder signalen krijgen en dat ze dus extra alert moeten zijn dat ze niks tegen de wil van een ander doen.’’ Managers die zich al te ‘collegiaal’ gedragen? Dat is volgens Ronald Baars (vertrouwenspersoon, mediator arbeidsconflicten en bestuurslid Landelijke Vereniging voor Vertrouwenspersonen) sowieso geen goed idee. ,,Het woord collegiaal zegt het al: het gaat op tussen collega’s, niet tussen chef en ondergeschikte.’’

Nog een tikje delicater: de positie van stagiaires, leerlingen, trainees. Bezemer: ,,Iedereen zou zich moeten realiseren dat zij, als het om grensoverschrijdend gedrag gaat, altijd de meeste kwetsbare groep vormen. Zij zitten, vanwege hun beoordeling, in een afhankelijkheidspositie. Het is voor hen bovendien extra lastig zich uit te spreken omdat het vaste personeel ouder is, meer status heeft, meer ervaring, meer geld. En, ja, ook tussen werknemers en stagiaires ontstaan ‘wenselijke’ relaties, maar ik stel me wel de vraag: was dit anders ook gebeurd? Of had die jonge vrouwelijke stagiaire in het café die ene oudere man die avances maakt direct afgewezen?’’

Situatie

Relaties tussen ‘ongelijkwaardige’ collega’s: altijd riskant.  Bezemer: ,,Een werkgever mag bij wet niet ingrijpen in een privérelatie, behalve als zo’n relatie het werk beïnvloedt en daar is bij een machtsverhouding vaak sprake van. Kan die mannelijke manager nog objectief oordelen over dat vrouwelijke teamlid met wie hij een relatie heeft? En wat betekent die verhouding voor anderen? Vaak wordt zo’n stel uit elkaar gehaald; gaat de een naar een andere afdeling.’’ Lijstjes met wat wel en niet mag op de werkvloer: daar zijn deze drie experts ronduit op tegen. Verschuren: ,,Daar is dit onderwerp veel te ingewikkeld voor. Bedrijven verschillen, bedrijfsculturen verschillen, mensen verschillen en dat alles valt niet in lijstjes met do’s en don’ts samen te vatten.’’ Baars: ,,Alles hangt af van de situatie. Een vrouw die een arm om een andere vrouw heen slaat om te troosten is misschien oké, maar wanneer een man het doet weer niet. Een zoen ter begroeting op een borrel? Die paste vóór corona misschien best binnen de bedrijfscultuur. En één compliment op een dag: oké. Maar twintig? Dat kan heel bedreigend voelen.’’

Bezemer: ,,Hóé je zo’n compliment geeft, doet er ook toe. Zeg je ‘lekker strak jurkje’ of ‘dat blauw staat je goed’?’’

Drempel

Belangrijker dan een gedragscode: dat mensen geen drempel voelen grensoverschrijdend gedrag te melden.

Baars: ,,De essentie is dat werkgevers niet wachten op zo’n situatie als bij The Voice of Holland, maar het nu al zo goed en duidelijk regelen dat iedereen zich veilig genoeg voelt om aan de bel te trekken. Hoe eerder aanstootgevend gedrag gemeld wordt, hoe minder het escaleert.’’

Advocaat arbeidsrecht Bart Sanders voorspelt dat de gedragsprotocollen toch zullen oprukken. ,,Misschien is het lastig om precies vast te leggen wat allemaal wel en niet mag, maar er moet in ieder geval worden geregeld dat melders hun verhaal op een veilige manier kunnen doen, zonder angst voor negatieve gevolgen. Op veel plekken waar werknemers te maken krijgen met kwetsbare mensen in een afhankelijke positie, zoals onderwijs, zorg of gevangeniswezen, zijn zulke protocollen al gebruikelijk. En schrijven ze bijvoorbeeld voor dat een relatie met leerling of cliënt simpelweg niet mag.’’

Rechter zal strenger worden bij gedragskwesties op werkvloer 

Kan een bedrijf een werknemer die zich schuldig maakt aan seksueel grensoverschrijdend gedrag als foute grappen en handtastelijkheden er zonder pardon uitknikkeren?

Volgens advocaat arbeidsrecht Bart Sanders is dat zo makkelijk nog niet en is grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer ‘een vrij open gebied’ in het recht. ,,De ervaring leert dat een rechter veel waarde toekent aan de heersende bedrijfscultuur. Was bepaald gedrag op de werkvloer gebruikelijk, dan zal de rechter het niet snel als ‘ernstig verwijtbaar’ kwalificeren.’’ Zo vond een rechter die ene kapitein die tijdens werktijd vaak naakt op het dek lag en zich ook wel eens door de matrozen liet masseren niet ‘ernstig verwijtbaar’. ,,En, ja, dat klinkt voor buitenstaanders misschien vreemd maar op dat schip was blijkbaar in de loop van de tijd een sfeer ontstaan waarin dit kon gebeuren.’’ 

Maar: ook de rechterlijke macht begint volgens Sanders door zo’n beweging als #metoo te schuiven. ,,Ik denk dat er in de toekomst strenger over grensoverschrijdend gedrag geoordeeld zal worden.’’

Een voorbeeld: het recente advies van de Advocaat-Generaal (A-G, adviseur van het hoogste rechtsorgaan de Hoge Raad) om seksueel grensoverschrijdend gedrag ‘in een afhankelijkheidssituatie’ voortaan áltijd als ‘ernstig verwijtbaar’ te zien. De A-G gaf het advies in de langlopende zaak van een docent bewegingsleer op een toneelacademie die een leerling onder andere masseerde en een tik op de bil gaf. Eerder zagen rechters dat niet als ‘ernstig verwijtbaar’: er was dan wel een verbod op fysiek contact, maar de academie wist intussen wel dat deze leraar ‘massageles’ gaf. Als de rechter grensoverschrijdend gedrag als ‘ernstig verwijtbaar’ labelt, staat de werknemer bij ontslag in de kou: er volgt geen vergoeding of WW.

Bron: De Gelderlander, d.d. 29-01-2022

www.lvvv (2).nl_