Logo

Opinie: ‘Strafbaarstelling psychisch geweld is humanitaire noodzaak en internationale afspraak’

Opinie: ‘Strafbaarstelling psychisch geweld is humanitaire noodzaak en internationale afspraak’

29 juli 2022

Psychisch geweld is in Nederland, in tegenstelling tot in veel andere landen, nog steeds niet strafbaar. Schandalig, vindt Tako Engelfriet, aangezien slachtoffers hier meestal blijvende schade aan overhouden.

De voltallige Tweede Kamer vroeg om een onderzoek naar de strafbaarstelling van psychisch geweld. De aanbevelingen vormen echter een klap in het gezicht van slachtoffers. Het huidige strafrecht zou al voldoende aanknopingspunten bieden, zo wordt gesteld. Dat terwijl slachtoffers niet eens aangifte kunnen doen, laat staan dat plegers veroordeeld worden. Dat kan en moet echt anders.

Volgens elke definitie van de overheid bestaat huiselijk geweld uit seksueel, fysiek of psychisch geweld. Alleen psychisch geweld is niet strafbaar. Slachtoffers kunnen er dus geen aangifte van doen. Psychisch geweld komt verreweg het meeste voor, de gevolgen zijn ernstig en langdurig en de maatschappelijke kosten komen boven de 1 miljard euro per jaar uit. Dat alleen al zou genoeg reden moeten zijn om tot strafbaarstelling over te gaan.

Slachtoffers verduren dagelijks emotionele chantage, krijgen dwingende appjes, kunnen vaak geen vrienden en familie meer zien, worden voortdurend gekleineerd en ondergaan vaak verbale bedreigingen. En zo zijn er nog veel meer voorbeelden. Juist de optelsom van dit soort gedragingen is een uiterst giftige mix, die slachtoffers vaak lang in angst gevangen houdt. De getuigenissen die wij als stichting al jaren dagelijks ontvangen liegen er niet om.

Vrijheidsberoving

Slachtoffers van psychisch geweld zoeken niet zomaar bescherming bij instanties. Plegers worden vaak gewelddadiger als het slachtoffer weg wil gaan. Dan kunnen plegers overgaan tot stalking, ouderverstoting, fysiek geweld en soms zelfs gezinsmoord of partnerdoding. Vooral dit laatste tegengaan kan alleen als het voorafgaande psychisch geweld strafbaar wordt, zo betoogden wij eerder in deze krant.

De Franse premier zei toen hij een nationale wet invoerde die psychisch geweld strafbaar stelde in 2010: “Psychisch geweld verklaart de meest verraderlijke situaties die geen sporen achterlaten met het blote oog, maar het innerlijk van het slachtoffer kunnen verminken.” In het Verenigd Koninkrijk noemen ze psychisch geweld een liberty crime: vrijheidsberoving. Het Europees Hof schaart psychisch geweld in recente uitspraken – op basis van het Verdrag van de Rechten van de Mens – zelfs onder een vorm van marteling.

De Nederlandse regering denkt echter dat ons huidige strafrecht voldoende mogelijkheden biedt. Strafbare feiten als dwang, bedreiging of mishandeling zijn echter puur gericht op de fysieke integriteit van slachtoffers. Daarnaast zeggen experts verbonden aan de Europese Unie dat deze strafbepalingen niet de reikwijdte van psychisch geweld kunnen bevatten. Psychisch geweld is immers een patroon van allerlei destructieve gedragingen, geen incident.

Academische specialisten op dit terrein geven aan dat ‘het falen om psychisch geweld effectief te criminaliseren te wijten is aan de verkeerde veronderstelling dat bestaande wetten adequaat deze vorm van mishandeling verbieden’. Het beperkte begrip in Nederland van de aard van psychisch geweld is schrijnend. Plegers krijgen ruim baan, slachtoffers staan machteloos. Als expertorganisatie maken wij ons hier al jaren grote zorgen over.

Aanzienlijke schade

De strafbaarstelling van psychisch geweld had allang moeten gebeuren. Het Verdrag van Istanboel tegen huiselijk geweld laat immers niets aan de verbeelding over: het verplicht tot expliciete strafbaarstelling. De verdragtekst is kraakhelder. Internationale experts, maatschappelijke organisaties en de Raad van Europa hebben de regering daarom al meermaals gewezen op hun nalatigheid, zonder resultaat.

De paar landen die nu nog weigeren strafbaarstelling in te voeren krijgen terecht forse kritiek uit internationale kring. Wetenschappers gaven recent aan dat er in Nederland ‘met name weinig erkenning is dat psychisch geweld in intieme relaties vaak bestaat ​​uit schijnbaar triviale gedragingen die op zichzelf niet strafbaar zijn, maar cumulatief aanzienlijke schade kunnen toebrengen aan het slachtoffer’.

Strafbaarstelling is een humanitaire noodzaak en een internationale afspraak, geen vrijblijvend juridisch probleem. De leidende academische expert op dit terrein schreef laatst over Nederland: “Het niet strafbaar stellen van psychisch geweld is een significante en voortdurende afwijking van de psychische integriteit, en dus de mensenrechten, van slachtoffers.” Onze regering voert moedwillig de afspraken om deze verwijtbare situatie te verbeteren niet uit. Wij vinden dit een ernstige misstand.

Veel landen hebben psychisch geweld al wel strafbaar gesteld of hebben concrete plannen daartoe. Engeland doet veel aan voorlichting en preventie nadat ze in 2016 psychisch geweld strafbaar stelden. Het begint allemaal met een duidelijke norm stellen. Die norm zou moeten zijn dat psychisch geweld een fundamentele aantasting van de mensenrechten is. Regering: stel psychisch geweld expliciet strafbaar. Dan krijgen slachtoffers eindelijk de erkenning en bescherming die ze zo hard nodig hebben.

Bron: Parool, d.d. 28 juli 2022

Psychisch geweld.jpg