De focus van het eerste jaar was voor de regeringscommissaris de balans opmaken. Hamer: “Ik heb een dubbele opdracht. Aan de ene kant moet ik gevraagd en ongevraagd advies geven over beleid. Wat moet er gebeuren? En dat is breed. Het gaat van preventie op school tot de aanpassing van de zedenwet en alles daartussen. Daarnaast is mijn opdracht om het boegbeeld te zijn van de cultuurverandering en het maatschappelijk gesprek op gang te brengen. Hoe gaan we seksueel grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld nou voorkomen met z’n allen?”

Hamer voert veel gesprekken met een breed scala aan betrokkenen om een beeld te krijgen van waar we nu precies staan ten aanzien van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Een deel van de gesprekken voerde ze samen met programmamaker Sahil Amar Aïssa en hun gasten in de podcast Alles op Tafel. Steeds een andere tafel: de talkshowtafel, kantinetafel en keukentafel. Wat speelt daar en welk gesprek wordt daar gevoerd?

Bewustwording
Hamer: “Bewustwording is wel de samenvatting van het eerst jaar. Bij mij en mijn team van inmiddels elf medewerkers, maar ook in het land. We konden allemaal zien – door de bekende casussen in de politiek, sport, media en in entertainment – dat het vaak misgaat met de opvolging van meldingen van seksueel grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer. Met grote gevolgen voor melder, beschuldigde en organisatie. Samenleving breed gaan de ogen open en worden we ons bewust van het feit dat in ons land een op de twee vrouwen met fysiek seksueel grensoverschrijdend gedrag te maken krijgt. Voor een op de twee jonge vrouwen gaat dat zelfs op voor afgelopen jaar. En het overkomt een op de vijf mannen gedurende hun leven.” Te Brake herkent die bewustwording. “Een paar jaar terug kon ik nog weleens reacties krijgen als ‘zo erg is het toch allemaal niet in Nederland’. Dat hoor ik niet meer. En we weten ook dat het aantal meldingen toeneemt. Er is een emancipatie gaande. Mensen die dit overkomt beseffen: het is niet normaal wat hier gebeurt.”

Naast het aantal meldingen neemt ook het aantal vertrouwenspersonen toe. Op het LVV-congres in 2022 werden er bloemen uitgereikt aan het 2.000^e lid. De teller staat nu op 2700 leden. Een enorme groei, zeker als je beseft dat de LVV al bijna 25 jaar bestaat. Hamer: “Dat is een mooie ontwikkeling, de rol van deskundige vertrouwenspersonen is ontzettend belangrijk.”

Handreiking voor organisaties
In mei publiceerde het commissariaat een prototype van de handreiking ‘Meldingen van seksueel grensoverschrijdend gedrag op de werkvloer’ gepubliceerd. Deze handreiking moet organisaties helpen bij het opvolgen van meldingen van seksueel grensoverschrijdend gedrag. Hamer: “We hebben er bewust voor gekozen om dit prototype samen te stellen vanuit ervaringen. We hebben de input opgehaald bij individuen. Melders, plegers, vertrouwenspersonen. Daar zaten veel mensen bij die aangesloten zijn bij de LVV overigens.” In fase twee werkt het team aan een 1.0 versie van het document door bij de eerste bedrijven die er nu mee werken feedback op te halen, maar ook bij organisaties zoals de LVV.

Te Brake: “We hebben de afspraak om met jullie in gesprek te gaan hierover al staan. Ik heb al veel vertrouwenspersonen gesproken die erg blij zijn met de focus van de overheid op dit onderwerp en met deze handreiking. Het is een mooie basis voor organisaties om in te zetten bij een melding of hun eigen beleid op te baseren. Er is veel in beweging; wat een verschil met tien jaar geleden.”

Wet verplichtstelling vertrouwenspersoon
Een belangrijke ontwikkeling is ook de Wet verplichtstelling vertrouwenspersoon voor bedrijven die nu ter goedkeuring bij de Eerste Kamer ligt. De regeringscommissaris adviseerde de Tweede Kamer begin dit jaar positief over dit initiatiefwetsvoorstel, al plaatste ze ook een aantal kanttekeningen. GroenLinks nam het initiatief voor deze wet en LVV adviseerde bij de totstandkoming ervan. Onder andere over de deskundigheid en wat er precies bij de functie hoort. Te Brake: “Daar is nog wel wat verwarring over soms en dan worden er taken aan toegevoegd die er niet bij horen. Zoals onderzoek doen en bezig zijn met preventie en cultuurverandering. Dat geldt zowel voor interne als externe vertrouwenspersonen.”

Hamer: “Die functie ligt inderdaad bij directies en leidinggevenden en daar is echt nog wel winst te behalen. En de functie van vertrouwenspersoon is ontzettend belangrijk. Zij moeten onafhankelijk kunnen opereren, zowel interne als externe vertrouwenspersonen. Ik ben me er bewust van dat beide varianten met uitdagingen komen. Als interne vertrouwenspersoon ben je immers ook medewerker. Als externe ben je een leverancier die betaald wordt door een bedrijf, dus als ze niet tevreden zijn over hoe je een casus aanpakt, kan de opdracht stop worden gezet. Over die structuren en machtsverhoudingen denken we ook na.”

In de wet zijn bedrijven tot tien medewerkers uitgesloten. Hamer: “Dat vind ik jammer. Bij die groep komen ook gewoon veel meldingen voor. Ik had liever gezien dat ze hadden gezegd: hoe gaan we die kleintjes nou extra ondersteunen, in plaats van uitzonderen. Hopelijk komt dat gesprek nog op gang.”

Komende twee jaar
Komende tijd ligt de focus van Hamer zoals gezegd op het aanscherpen van de handreiking. Daarnaast staat de cultuurverandering hoog op de agenda. Hamer: “We blijven in de hele samenleving gesprekken voeren en stimuleren. Van de podcast komen er ook nog nieuwe afleveringen aan bijvoorbeeld.” Verder duikt ze in de vraag welke instrumenten nodig zijn om de veranderingen te versnellen. Dat is volgens Hamer een flink palet. “Seksueel grensoverschrijdend gedrag raakt aan machtsverschillen, van oudsher mannelijke gedomineerde branches, de aanwezigheid van vrouwen op hoge posities, maar ook de gesprekken die werknemers buiten werktijd op verjaardagen en op de sportclub voeren. We hebben hier allemaal mee te maken en dragen allemaal een verantwoordelijkheid. Er is niet één oplossing, maar voor organisaties is het gesprek aangaan met medewerkers, het opstellen van gedragscodes en het hebben van een benaderbare vertrouwenspersoon een goed begin.”

Het derde jaar van de regeringscommissaris zal in het teken staan van borging. Wat gebeurt er als de opdracht is afgelopen, hoe gaat het dan verder, wie gaat de rollen overpakken? Hamer: “Er komt een impactanalyse om ervoor te zorgen dat de hulpverlening de toename in hulpvragen aankan, we gaan aan de slag met onderwijs: hoe kunnen we het bewustzijn waar we het eerder al over hadden van jongst af aan al meegeven en we gaan in gesprek met de politie en naar de zedenwet kijken. Ook wat er achter de voordeur gebeurt zal onze aandacht nog meer krijgen. Genoeg te doen …”