Sinds 2013 is er beperkt onderzoek gedaan naar de structurele oorzaken van onderadvisering in Nederland. Kwantitatieve studies in Nederland kijken vooral naar welke groepen leerlingen met bepaalde kenmerken vaker een lager advies krijgen. De studies geven geen inzicht in de onderliggende mechanismen. Terwijl internationale studies wijzen op vooroordelen (bias) bij leerkrachten en lage verwachtingen en discriminatie als oorzaken.

Onderzoek in Nederland legt de nadruk dus vooral op factoren die gerelateerd zijn aan de leerling zelf. Hanneke Felten was betrokken bij dit onderzoek vanuit Movisie. Zij legt uit: ‘In Nederland wordt er in de bestaande studies vooral gekeken naar wat er anders is bij de leerlingen. Er wordt nauwelijks gekeken naar vooroordelen of stereotiepe beelden bij docenten of ongelijkheid in het schoolsysteem.’

Focus op achterstand

De sterke focus op leerlingen en ouders kan leiden tot een ‘achterstandsbenadering’. Dit betekent dat de oorzaken van onderadvisering vooral bij de leerlingen en hun ouders/verzorgers worden gezocht. Hierdoor wordt er minder aandacht besteed aan andere belangrijke factoren die mogelijk een grote rol spelen in onderadvisering, zoals:

• Het gedrag van leerkrachten
• De schoolcultuur
• Beleidsstructuren

Ook blijft de wisselwerking tussen factoren op verschillende niveaus grotendeels onderbelicht. Felten: ‘Deze benadering gaat ervan uit dat leerlingen met een lage sociaaleconomische status of leerlingen van kleur een achterstand hebben op school door problemen binnen hun familie of bij zelf. Dit heeft als risico dat de slachtoffers of hun familie worden gezien als de oorzaak van de achterstand. Dan ligt blaming the victim op de loer. Het houdt de structurele ongelijkheid in het onderwijs buiten beeld.’

Geen aandacht voor intersectionaliteit

Uit de literatuurstudie komt verder naar voren dat er weinig aandacht is voor intersectionaliteit in onderzoek naar onderadvisering vanaf 2013. In Nederland verwijst maar één studie naar intersectionaliteit, zonder dit te integreren in de analyse. Ook in internationaal onderzoek komt dit weinig terug. Daardoor is er te weinig kennis over de samenhang van diverse identiteitsaspecten en structurele onderadvisering. Daarnaast is in Nederland helemaal niet onderzocht wat de invloed van neurodiversiteit en het hebben van een beperking is op onderadvisering. Daarom is de aanbeveling uit het literatuuronderzoek om intersectioneel onderzoek te doen. Dit kan nieuwe inzichten bieden in de complexe dynamieken van onderadvisering.

Download het rapport

Bron: Movisie, 15 mei 2025