“En ik deed niks. Waarom ben ik niet gevlucht, waarom niet geschreeuwd om hulp, waarom gewoon niet weggebleven? Zo dom en stom. Mijn eigen schuld.”
Dit vertelt een meisje dat seksueel wordt misbruikt door volwassenen, waar haar ouders geld voor krijgen, in een chatgesprek op de anonieme online hulpverlening Chat met Fier. Hier ziet het Centrum Kinderhandel en Mensenhandel (CKM) deze slachtoffers al jaren terugkomen. Zij zijn echter vrijwel onzichtbaar bij instanties. Maar ze bestaan, en hebben dringend hulp nodig.

In recent onderzoek (Van kwaad tot erger) analyseerde het CKM 112 chatgesprekken met kinderen die seksueel worden uitgebuit door hun ouders. De meeste kinderen doen hier voor het eerst hun verhaal en zijn nergens anders in beeld.

Slachtoffers zijn jong en worden jarenlang uitgebuit

Veel kinderen zaten op het moment van chatten nog in de uitbuitingssituatie (85%). Het gaat vrijwel altijd om meisjes (93%) en slachtoffers zijn erg jong: gemiddeld 15 jaar en 20% is twaalf jaar of jonger. De uitbuiting duurt vaak lang; soms zelfs meer dan tien jaar (11,5%). In deze gezinnen spelen vaak al ernstige problemen, zoals armoede, seksueel misbruik of een ouder die uit beeld is.

In de meeste gevallen is de (stief)vader de uitbuiter (76%), soms met betrokkenheid van de moeder. Kinderen worden vaak thuis uitgebuit; soms zelfs op hun eigen slaapkamer. De volwassenen die aan ouders betalen om seksueel misbruik te maken van deze kinderen zijn vaak bekenden, wat zich vervolgens uitbreidt naar onbekenden.

Leven met een groot geheim

De gevolgen – psychisch, lichamelijk en sociaal – voor deze kinderen zijn ingrijpend en laten zien dat dringend hulp nodig is. Kinderen kunnen echter niet uit de situatie ontsnappen door grote eenzaamheid, totale isolatie, afhankelijkheid, geweld, schaamte en loyaliteit jegens hun ouders.

Rol vertrouwenspersonen

In drie expertmeetings met professionals (zoals kinderbeschermers, politie, en hulpverleners) werd het onderzoek besproken om meer bewustwording te creëren en samen te verkennen hoe slachtoffers eerder gesignaleerd, beter beschermd en effectiever geholpen kunnen worden. Ook de Landelijke Vereniging van Vertrouwenspersonen was hierbij aanwezig. In de chats die voor het onderzoek zijn geanalyseerd, werd duidelijk dat vertrouwenspersonen en andere professionals op scholen een cruciale rol kunnen spelen in het doorbreken van de situatie. School is vaak de enige veilige plek waar het kind even niet onder de directe controle van de ouders staat. School is ook de plek waar misschien wel het eerst gezien kan worden dat het niet goed gaat met een kind. Dat vertellen ook de overlevers die bij de expertmeetings aanwezig waren. Zij werden als kind slachtoffer van ouders die hen seksueel uitbuitten en zijn nauw betrokken bij de ontwikkeling van verdere plannen om dit duistere fenomeen in het licht te zetten.

Wat kunnen professionals doen?

• Wees je bewust dat seksuele uitbuiting door ouders bestaat – ook in jouw omgeving en in alle lagen van de samenleving. Durf het te zien.
• Luister naar je onderbuikgevoel – wees niet terughoudend en bespreek signalen (bijvoorbeeld met Veilig Thuis).
• Blijf consequent naast het kind staan - loop regelmatig langs, toon oprechte interesse en blijf aanwezig, ook als het kind niet direct iets vertelt.
• Praat met kinderen zonder ouders erbij – en durf door te vragen.
• Wees alert op signalen - zoals afwezigheid op school, gedragsveranderingen, of lichamelijke klachten.
• Kijk verder bij (vermoedens van) seksueel misbruik of mishandeling – mogelijk is er ook sprake van uitbuiting.
• Stel het (vermoedelijke) slachtoffer centraal – sluit aan bij wat het kind nodig heeft.

Durf het te zien, durf door te vragen, durf in actie te komen en blijf naast het kind staan.
Als elke vertrouwenspersoon voor één kind een situatie van seksuele uitbuiting door ouders weet te doorbreken, is er een wereld gewonnen.