De Landelijke vereniging van vertrouwenspersonen (LVV) heeft per 1 januari 2021 een introductie op integriteit verplicht gesteld voor gecertificeerde vertrouwenspersonen.

Voor het onderwijs werd een Klokkenluidersregeling, ‘Meldingsregeling vermoeden van misstanden’ genoemd, al in 2009 verplicht. In deze Meldingsregeling staan de taken van de Vertrouwenspersoon integriteit vermeld. Deze verplichting is in de Code goed onderwijsbestuur VO en Goed bestuur in de BVE-sector vastgelegd. Deze zogenoemde Governance Codes stellen ook dat elke instelling een Integriteitscode dient te hebben, maar laat een onderwijsinstelling vrij in het bepalen van de inhoud van de Integriteitscode.

Op 1 juli 2016 is de Wet Huis voor klokkenluiders in werking getreden. De regeling geldt ook voor het onderwijs. Daarom heeft de VO-raad in 2017 Omgaan met een vermoeden van een misstand in het VO;  Voorbeeld ‘Klokkenluidersregeling’ voortgezet onderwijs uitgegeven.

De meeste MBO’s hebben zelf een regeling opgesteld voor het melden van een misstand in de onderwijsinstelling. De misstanden die daarin genoemd worden zijn:

• een wettelijk voorschrift;
• een gevaar voor de volksgezondheid;
• een gevaar voor de veiligheid van personen;
• een gevaar voor de aantasting van het milieu;
• een gevaar voor het goed functioneren van de organisatie als gevolg van een onbehoorlijke wijze van handelen of nalaten.
• een (dreigende) schending van andere regels dan een wettelijk voorschrift;
• een (dreigende) verspilling van overheidsgeld;
• (een dreiging van) het bewust achterhouden, vernietigen of manipuleren van informatie over de hierboven genoemde feiten.

Deze opsomming lijkt mogelijk wat abstract, maar de voorbeelden uit de onderwijssector liggen voor het oprapen. Zo is het personeel van onderwijsinstellingen voor openbaar onderwijs bij wet verboden om misbruik te maken van de aan het toevertrouwde leerlingen. En toch hebben elk jaar wel een aantal scholen te maken met misbruik binnen dergelijke een afhankelijkheidsrelatie. Een schending van een wettelijk voorschrift.

Wat gevaar voor de volksgezondheid betreft: tijdens (het hoogtepunt van) de coronacrisis waren er toch leerlingen, ouders en medewerkers die weigerden om een mondkapje te dragen of die andere voorschriften met voeten traden.

Hoe mensvriendelijk onderwijsorganisaties ook lijken, het kan er hard aan toegaan, met ‘gevaar voor de veiligheid van personen’, vaak in combinatie met ‘een gevaar voor het goed functioneren van de organisatie als gevolg van een onbehoorlijke wijze van handelen of nalaten.

Een docent van ROC Nijmegen, [..], is al sinds begin december geschorst door haar schoolleiding. Reden volgens de directie is dat ze een kritisch boek heeft geschreven over een in 2017 geïntroduceerde lesmethode: gepersonaliseerd onderwijs. De schoolleiding heeft haar dat niet in dank afgenomen en maatregelen genomen: [… ]‘’Deze vorm van openbaarheid zorgt ervoor dat collega’s zich in hun integriteit en privacy voelen aangetast. Er ontstaat angst, het laatste wat we nodig hebben als we een open dialoog willen voeren. Op deze manier frustreert het boek de innovatiekracht van ROC Nijmegen’’ https://www.gelderlander.nl/nijmegen/docent-roc-nijmegen-geschorst-na-kritisch-boek-over-lesmethode~a02cb692/

Integriteitskwesties op scholen ‘die een gevaar voor personen’ en ‘het goed functioneren van de organisatie als gevolg van een onbehoorlijke wijze van handelen of nalaten’, kunnen aanleiding zijn voor een onderzoek, in dit geval door de Onderwijsinspectie:

De onderwijsinspectie onderzoekt of moet worden opgetreden tegen de reformatorische school Gomarus in Gorinchem, omdat die homoseksuele leerlingen zou hebben gedwongen uit de kast te komen. RTL 27 maart 2021

De Inspectie van het Onderwijs ziet na het vertrek van docenten en het op non-actief stellen van aardrijkskundedocent Bert Mul aanleiding de situatie op het Tjalling Koopmans College opnieuw te onderzoeken. www.friesdagblad.nl 18 juni 2021

Bij een (dreigende) verspilling van overheidsgeld kunt u denken aan medewerkers die weten dat de bestuurder onderwijsgelden gebruikt om nieuwbouw de financieren

De berichten in de media over gesjoemel met PTA’s, het ophogen van cijfers voor SE’s of anderszins illustreren ‘een (dreigende) schending van andere regels dan een wettelijk voorschrift’ en ‘(een dreiging van) het bewust achterhouden, vernietigen of manipuleren van informatie over de hierboven genoemde feiten’:

U ziet, integriteitsschendingen komen ook in de onderwijssector voor. Met het oog op bovenstaande praktijkvoorbeelden, geef ik u graag een ongevraagd advies: Bent u vertrouwenspersoon integriteit voor een onderwijsinstelling, vraag dan de Klokkenluidersregeling mét de Integriteitscode en de taakbeschrijving van de vertrouwenspersoon Integriteit op. Dan weet u wat uw professionele slagkracht is wanneer u betrokken wordt bij een melding van een misstand. En vooral: zorg dat klokkenluiders u weten te vinden, bij voorkeur voordat de situatie escaleert.

Anke Visser
www.ankemvisserschoolveiligheid.nl