Het gebeurde Nik bij de kwestie die ik in een eerdere column beschreef:

Melder Jane -een vrouw met Surinaamse roots- bleef haar directeur tijdens de vergadering onderbreken omdat zij iets wilde zeggen. De directeur werd kwaad en zei ‘Zo doen wij dat hier niet. Jij moet je plaats kennen.’

Jane is nog altijd boos en noemt dit klassieke ‘witte woede’ en ‘racistisch’. “Er is hier sinds de slavernij nog weinig wezenlijk veranderd."

 Heb jij hier werk te doen?

Nik vond dat Jane zelf ook een rol had in deze escalatie door voortdurend te fel te reageren op dit thema. Hij vond dat hij Jane moest wijzen op haar eigen rol en deed dat in zijn ogen uiterst subtiel:

“Zoals je weet, heb ik ook een doorverwijsrol. Ik wil je uitnodigen om samen met mij te kijken of daar ook nog werk te doen is. Is dat oké? De reden dat ik het vraag is dat je aangaf ‘dit gebeurt me nou altijd.’ Daarnaast hoorde ik je leidinggevende – in het gesprek waar ik meeging ter ondersteuning - aangeven dat jij regelmatig niet wil begrijpen ‘hoe wij hier de dingen doen.’ Wanneer een situatie terugkerend op je pad komt, dan kan het betekenen dat je daar werk te doen hebt. Dat hoeft natuurlijk niet zo te zijn, maar dat kan wel aan de hand zijn. De vraag of jij daar werk te doen hebt, kun jij alleen zelf beantwoorden. Mijn vraag aan jou: is het oké om hier even bij stil te staan? Mijn moeder zei vroeger: ‘waar er twee vechten, hebben er twee schuld.’ Dat vond ik soms heel oneerlijk. Het conflict was toch echt de schuld van mijn zus. Haar rol was vele malen groter. Achterafgezien moest ik soms toch erkennen dat ikzelf ook wel degelijk een rol speelde in de escalatie, ofschoon ik dat niet zo graag wilde zien en erkennen. Kortom in mijn ogen heb je soms ook een eigen rol in een situatie en op een ander moment is het met name ongewenst gedrag van de ander. Aan jou is de uitnodiging om te onderzoeken en te onderscheiden hoe dat in deze situatie is. Dat zou je met ondersteuning van bijvoorbeeld een coach kunnen doen. Wat voel je en denk je nu ik dit zo zeg?”

Jane reageert direct en boos: “Ik krijg het gevoel dat jij denkt dat het vooral aan mij ligt, dat het mijn schuld is. Jij kijkt ook door een witte bril.”
“Sorry, dat is niet wat ik bedoel en ook niet wat ik zeg,” geeft vertrouwenspersoon Nik aan…….

 De goedbedoelde interventie van Nik om Jane naar haar eigen rol te laten kijken heeft hier een averechts effect. Melder ervaart niet langer dat de vertrouwenspersoon naast haar staat. Je doet dit werk vanuit je functie van vertrouwenspersoon. Dat is een andere functie en werkwijze dan de rol van bijvoorbeeld een coach. Over het algemeen zou ik willen adviseren: vertrouwenspersoon blijf binnen de kaders van je functie.

Eigen oordeel parkeren

De meeste mensen deugen, maar tegelijk hoef je er als mens weinig voor te doen om over een melder een oordeel te hebben. Niets menselijks is een vertrouwenspersonen vreemd. Vaak komen eigen oordelen onmiddellijk en ongevraagd voorbij. Nik vindt dat Jane te fel reageert en overgevoelig is op dit thema.

Het is belangrijk dan de melder niet meteen een spiegel voor te houden, maar het eigen oordeel te herkennen, te erkennen en te parkeren en vanuit compassie en empathie in verbinding te gaan met de melder. Regelmatig komt het gedrag waar je als vertrouwenspersoon een oordeel over hebt voort uit de overlevingsstrategie van de melder. Bijvoorbeeld het vechten of het vermijden door de melder kunnen jou irriteren. Wanneer je als vertrouwenspersoon op dat moment je melder een spiegel gaat voorhouden, dan treed je buiten de kaders van je functie. Sowieso treed je met ‘een spiegel voorhouden’ buiten de kaders van je functie. Wanneer je dit toch overweegt te doen dan adviseer ik je om in intervisie of met een derde vooraf te sparren over jouw dringende redenen om ‘buiten de kaders van je functie te treden’ voordat je dit daadwerkelijk gaat doen. Welke ernstige schade voorzie je wanneer je niet buiten je kaders treedt? Op welke wijze doe je de melder, de vermeende lastveroorzaker en de organisatie tekort, als jij binnen je kaders blijft? De hamvraag is: welke risico’s heeft het buiten de kaders treden voor je functie van vertrouwenspersoon?

Kijk naar je eigen rol

Vertrouw erop dat zodra de melder stappen zet, er vanuit de gekozen stap -bijvoorbeeld bemiddeling - een spiegel komt van de persoon waarmee de melder in gesprek gaat. Daarnaast gaf ik al aan dat de eigen rol van de melder voortkomt uit de geschiedenis van de melder, vaak betreft het een overlevingsstrategie. Dit legitimeert het gedrag niet. Maar melder heeft recht op zijn/haar eigen proces: Wanneer zet ik welke stap? Wanneer ga ik kijken naar mijn eigen rol in de dingen die steeds op mijn pad komen in mijn leven. Wanneer je als vertrouwenspersoon de eigen rol in een specifieke situatie aansnijdt, moet dit voortkomen uit herhaalde signalen die de melder hierover zelf afgeeft en niet gestoeld zijn op jouw eigen analyse en oordeel.

Kortom: Vertrouwenspersoon kijk in je eigen spiegel en kijk naar je eigen rol.

Hartelijke groet,
Marcel van Oss
Directeur/ trainer VAN OSS & PARTNERS | OPLEIDING VERTROUWENSPERSOON

www.opleidingvertrouwenspersoon.nl
Stuur eventuele reactie naar Marcel van Oss: info@trainingvanoss.nl